Wspierające się siostry – joga i ajurweda
Joga i ajurweda – dwie siostry. Joga, o której można by powiedzieć jako o starszej siostrze, liczy ponad 5 tysięcy lat i jest holistycznym systemem obejmującym wszystkie aspekty naszego życia – od sfery fizycznej, przez mentalną, emocjonalną i duchową. Chociaż dzisiaj joga najczęściej kojarzona jest z asanami, to jej celem jest uzdrowienie naszego umysłu i ducha. Wykorzystuje do tego rozmaite narzędzia takie jak uważność, ćwiczenia oddechowe, praktyki medytacyjne, usprawnienie przepływu energii w ciele, mantry, dyscyplinę etyczną, afirmacje i wizualizacje oraz postawy ciała. Ajurweda zaś jest rozległym systemem leczniczym, który również bierze pod uwagę człowieka i jego życie jako całość, ale na pierwszym planie jest tu ciało. Jej zadaniem jest utrzymanie zdrowia zdrowych i wyleczenie osób chorych poprzez zajęcie się problemami natury fizycznej, ale także mentalnej, emocjonalnej i duchowej, ponieważ wiemy, że wszystkie one są ze sobą połączone. W leczeniu ajurwedyjskim wykorzystuje się dietę, zioła a także praktyki zaczerpnięte z jogi – ćwiczenia fizyczne, oddechowe, medytacje, mantry itd. To co odróżnia ajurwedę od innych holistycznych systemów leczniczych to indywidualne podejście.
W ajurwedzie wierzy się, że życie jest wynikiem oddziaływania na siebie trzech sił nazywanych doszami – vaty, pitty i kaphy. Wszystko co żyje, także człowiek, zawiera w sobie te 3 elementy w różnych proporcjach (tutaj przeczytasz więcej o podstawowych założeniach ajurwedy). Każdy z nas jest inny, dlatego ajurweda wyróżnia tzw. typy konstytucyjne człowieka w zależności od tego, który z tych elementów dominuje. Bierzemy wtedy pod uwagę zarówno cechy fizyczne danej osoby, jak np. budowę ciała, trawienie, metabolizm, wydalanie, wrażliwość na ciepło/zimno/wilgoć, wytrzymałość, jak i cechy umysłowe, np. kreatywność, pamięć, cierpliwość, sny, łatwość wyciszania się czy wpadania w złość. Każdy z nas przychodzi na świat z określoną naturalną konstytucją, tzw. prakriti i ma określone cechy i tendencje już od urodzenia. Pozostają one raczej niezmienne, ale mogą zostać zaburzone przez niewłaściwe postępowanie, to znaczy np. przez nieodpowiednią dietę, nawyki i zachowanie. Jeśli znamy swoją konstytucję urodzeniową, wiemy co jest dla nas dobre, a co nam nie służy, łatwiej jest nam nawigować w życiu zachowując zdrowie i dobre samopoczucie. Mając wiedzę na ten temat stajemy się też bardziej wyrozumiali dla innych, w których dostrzegamy określone tendencje, bo rozumiemy, że wiele z tych rzeczy wynika po prostu z ich natury. Znając swój typ konstytucyjny możemy też odpowiednio dopasować praktykę jogi, tak aby jak najbardziej nam służyła i nie szkodziła. Narzędzia jakie daje joga pozwalają także dostosować praktykę do zmieniających się warunków – np. pory roku, okoliczności życiowych czy naszych dolegliwości, które nabyliśmy w toku pewnych błędów postępowania.
A.G. Mohan i Indra Mohan (znani nauczyciele vinyasa kramy i uczniowie Śri Krishamacharyi) tak w prostych słowach piszą o jodze i ajurwedzie:
„ Joga i ajurweda tworzą kompletny, zintegrowany system umożliwiający dbanie o wszelkie aspekty naszego zdrowia i dobrostanu; w grę wchodzi tu zarówno utrzymanie zdrowia, jak i leczenie różnych chorób. Ten system pozwala wyjaśnić, jak można przywrócić równowagę ciała i umysłu, odwołując się przy tym do sześciu czynników – diety, kwestii środowiskowych, stylu życia, ćwiczeń fizycznych (przybierających postać asan), technik oddechowych (pod postacią pranajamy) oraz ćwiczeń umysłowych.
Joga skupia się przede wszystkim na ludzkim umyśle. Tłumaczy szczegółowo, w jaki sposób możemy zadbać o nasza równowagę umysłowa i klarowność myśli; odwołuje się przy typ do modelu trzech gun.
Ajurweda koncentruje się głównie na tym, jak zachować i przywrócić równowagę dotyczącą cech oraz funkcji naszego ciała. Wykorzystuje w tym celu dwa modele: na jeden składa się pięć żywiołów, a na drugi – trzy dosze. Odwołując się do tych dwóch modeli, ajurweda wyjaśnia, w jaki sposób pożywienie oraz czynniki środowiskowe wpływają na cechy i funkcje ciała.
Chociaż joga nie tłumaczy szczegółowo wpływu jedzenia czy środowiska na ciało i umysł, przedstawia ogólne sugestie dotyczące zdrowej diety i stylu życia, wykorzystując w tym celu koncepcje znany z ajurwedy.
Ajurweda na podobnej zasadzie skupia się na leczeniu ciała, ale zajmuje się tez chorobami o podłożu psychologicznym, bazując na modelu trzech gun znanych z jogi.”
A tak o związku jogi i ajurwedy pisze ceniony na całym świecie ekspert w tej dziedzinie David Frawley:
„Nasze życie biologiczne to taniec trzech dosz – wata, pitta i kapha. Jest ono splecione z ich ruchu – na przemian z równowagi i jej braku, z ich łączenia się i rozdzielania. Te trzy siły nadają koloryt naszej egzystencji oraz określają warunki naszego rozwoju i starzenia się, zdrowia i choroby. (…)
Dosze wpływają na nas na dwóch podstawowych poziomach. Po pierwsze, są to czynniki, z których zbudowane jest ciało fizyczne i są one odpowiedzialne za jego naturę i funkcjonowanie. Nasze tkanki mają z natury charakter kapha, czyli są związane z wodą. Układ trawienny jest przede wszystkim związany z pitta, czyli ogniem. Układ nerwowy ma głównie charakter wata, czyli wiatru. Po drugie, u każdego człowieka jedna z trzech dosz dominuje i staje się głównym czynnikiem określającym jego indywidualną konsytucję lub typ ciała i umysłowości. Pod tym względem ajurweda dzieli ludzi na typy wata, pitta i kapha, w zależności od ich indywidualnych nawyków i skłonności, począwszy od budowy ciała, a skończywszy na reakcjach emocjonalnych.
W praktyce jogi oba poziomy dosz są ważne. Po pierwsze, rozumienie dosz pozwala nam ocenić wpływ praktykowania jogi zarówno na ciało materialne, jak i subtelne. Początkowo joga postrzegała anatomię, fizjologię i psychologię z punktu widzenia dosz. Zgodnie z poglądem jogi na pranę dosze określają, w jaki sposób funkcjonują różne narządy i układy w ciele. Ułatwiają nam dostęp do kanałów nadi i czakr w ciele subtelnym. Na podobnej zasadzie dosze pomagają nam zrozumieć, w jaki sposób działa umysł oraz jak łączy się z duszą. Jak wiadomo, zależy to od tych samych energii, które znajdują się w ciele, lecz odbywa się to na głębszym poziomie.
Po drugie, zrozumienie ajurwedyjskich typów konstytucyjnych pomaga nam dostosować praktyki jogi do indywidualnych potrzeb. Asany pranajama i praktyki medytacyjne, które są odpowiednie dla osób o określonej doszy, mogą być bezużyteczne dla osób o innej doszy. Ajurweda daje nam możliwość dostosowania praktyk jogi do indywidualnej, wyjątkowej energetyki różnych typów ciała i umysłu. Nie tylko daje gwarancję, że praktykowanie jogi będzie korzystne dla naszego zdrowia, ale także umożliwia nam urzeczywistnienie całego naszego potencjału. Adepci jogi powinni wiedzieć, jaka jest ich konstytucja ajurwedyjska, aby mogli stosować właściwe praktyki. Nauczyciele jogi powinni znać ajurwedę, aby zróżnicować zalecane przez siebie praktyki w zależności od indywidualnych potrzeb”.